Ung thư cổ tử cung thường phát triển âm thầm trong nhiều năm, và không có triệu chứng đặc hiệu, khiến nhiều người phát hiện bệnh khi đã ở giai đoạn muộn. Do đó, việc tìm hiểu nguyên nhân ung thư cổ tử cung là chìa khóa quan trọng giúp phụ nữ chủ động bảo vệ sức khỏe, đồng thời nâng cao hiệu quả điều trị nếu không may mắc bệnh.
Ung thư cổ tử cung là gì?
Ung thư cổ tử cung xảy ra khi các tế bào tại cổ tử cung biến đổi bất thường, nhân lên nhanh chóng và thoát khỏi sự kiểm soát của cơ thể. Khi đó, chúng không chỉ phá hủy mô tại chỗ mà còn có khả năng lan rộng sang những cơ quan lân cận và di căn tới nhiều bộ phận khác. Nguy cơ mắc ung thư cổ tử cung tăng dần từ khoảng 30 tuổi, với tỷ lệ mắc cao nhất nhóm từ 35–44 tuổi.
Ung thư cổ tử cung là bệnh lý ác tính ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe sinh sản của phụ nữ
Nguyên nhân gây ung thư cổ tử cung
Nhiễm virus HPV (Human Papillomavirus) được xác định là nguyên nhân gây ung thư cổ tử cung hàng đầu, chiếm gần 99% các ca bệnh. Tại Việt Nam (Globocan 2020) ước tính có 4,177 ca ung thư cổ tử cung mới và 2,287 ca tử vong. Loại virus này có khả năng tấn công trực tiếp vào các tế bào ở niêm mạc cổ tử cung, làm thay đổi cấu trúc và khiến chúng phát triển bất thường. Đặc biệt, các chủng HPV nguy cơ cao như tuýp 16 và 18 có thể khiến tế bào phân chia mất kiểm soát và hình thành khối u ác tính.
Virus này chủ yếu lây truyền qua quan hệ tình dục, tiếp xúc trực tiếp da kề da, hoặc qua việc sử dụng chung các dụng cụ tình dục. Theo thống kê của WHO, virus HPV xuất hiện trong gần như toàn bộ ca ung thư cổ tử cung, với tỷ lệ lên đến 99%. Virus HPV có hơn 200 chủng, trong đó khoảng 15 chủng được coi là có nguy cơ cao đối với ung thư, đặc biệt là HPV-16 và HPV-18. Hai chủng này chịu trách nhiệm cho khoảng 70% các ca ung thư cổ tử cung trên toàn cầu. Những con số này chứng minh HPV là yếu tố then chốt liên quan trực tiếp đến sự phát triển của bệnh.
>>>Tham khảo: Top 10 dấu hiệu ung thư cổ tử cung mà bạn nên biết
Virus HPV là nguyên nhân gây ung thư cổ tử cung ở phụ nữ
Các yếu tố tăng nguy cơ ung thư cổ tử cung
Mặc dù nhiễm virus HPV được xem là yếu tố chính, nhưng đây không phải là nguyên nhân bệnh ung thư cổ tử cung duy nhất. Thực tế, điều kiện môi trường sống cùng nhiều yếu tố nguy cơ khác cũng góp phần làm tăng khả năng mắc bệnh ở phụ nữ. Khi HPV tồn tại dai dẳng trong cơ thể mà không được loại bỏ, kết hợp với các yếu tố bất lợi, các tế bào cổ tử cung có thể bị biến đổi bất thường và theo thời gian tiến triển thành ung thư.
1. Quan hệ tình dục không an toàn
Một số yếu tố trong tiền sử tình dục được xem là có thể làm gia tăng khả năng mắc ung thư cổ tử cung, chủ yếu do tăng nguy cơ phơi nhiễm với virus HPV như:
- Bắt đầu quan hệ tình dục quá sớm, đặc biệt khi chưa đủ 18 tuổi.
- Có quan hệ với nhiều bạn tình.
- Có bạn tình thuộc nhóm nguy cơ cao lây nhiễm HPV từ nhiều người khác.
Bên cạnh phơi nhiễm với HPV, quan hệ tình dục không an toàn còn làm tăng nguy cơ mắc nhiều bệnh lây truyền qua đường tình dục khác như HIV/AIDS, lậu, giang mai, sùi mào gà,..
2. Hút thuốc lá và hút thuốc thụ động
Hút thuốc lá cũng như hút thuốc thụ động không chỉ gây hại cho phổi mà còn đưa nhiều hóa chất độc hại vào cơ thể, ảnh hưởng đến nhiều cơ quan. Các chất gây ung thư trong khói thuốc có thể thấm vào máu và lan tỏa khắp hệ tuần hoàn.
Hút thuốc làm tăng gấp đôi nguy cơ mắc ung thư cổ tử cung so với người không hút. Nghiên cứu còn phát hiện dấu vết sản phẩm phụ từ thuốc lá trong dịch nhầy cổ tử cung, có khả năng gây tổn thương DNA tại các tế bào này, thúc đẩy quá trình hình thành ung thư.
Hơn nữa, hút thuốc làm suy giảm hệ miễn dịch, khiến cơ thể kém hiệu quả trong việc loại bỏ virus HPV – tác nhân chính gây ung thư cổ tử cung. Do đó, bỏ thuốc lá là một trong những biện pháp quan trọng giúp giảm nguy cơ mắc căn bệnh này.
Hút thuốc lá là một trong những yếu tố thúc đẩy tế bào cổ tử cung phát triển bất thường
3. Suy giảm hệ miễn dịch
Hệ miễn dịch khỏe mạnh là lá chắn bảo vệ bạn. Nó ngăn chặn virus HPV xâm nhập và đào thải virus HPV cũng như loại bỏ các tế bào bất thường tại cổ tử cung. Khi hệ miễn dịch bị suy giảm, khả năng này bị hạn chế, tạo điều kiện cho virus tồn tại lâu dài và các tổn thương tiền ung thư phát triển thành ung thư.
Những nhóm người có nguy cơ cao gồm bệnh nhân HIV/AIDS, người phải dùng thuốc ức chế miễn dịch lâu dài sau ghép tạng hoặc điều trị các bệnh tự miễn. Ở những người này, nghiên cứu cho thấy tỷ lệ nhiễm HPV dai dẳng và xuất hiện các tổn thương tiền ung thư cao hơn nhiều so với người bình thường. Do đó, việc kiểm tra định kỳ và theo dõi sức khỏe cổ tử cung trở nên đặc biệt quan trọng đối với những người có hệ miễn dịch suy giảm.
4. Nhiễm trùng đường sinh dục và viêm nhiễm mãn tính
Một trong những yếu tố nguy cơ quan trọng dẫn đến ung thư cổ tử cung là tình trạng nhiễm trùng đường sinh dục và viêm nhiễm mạn tính. Điển hình là vi khuẩn Chlamydia, một loại vi khuẩn lây truyền chủ yếu qua đường tình dục, thường không gây triệu chứng rõ ràng ở phụ nữ nên khó phát hiện nếu không tầm soát định kỳ. Nếu không được điều trị, Chlamydia có thể dẫn đến viêm vùng chậu, tổn thương cổ tử cung và vô sinh. Ngoài ra, các vi khuẩn này còn tạo điều kiện thuận lợi cho virus HPV bám trụ và phát triển, từ đó làm tăng khả năng hình thành ung thư.
Không chỉ riêng Chlamydia, các viêm nhiễm phụ khoa kéo dài khác, dù do vi khuẩn, nấm hay các tác nhân khác, cũng có thể làm thay đổi môi trường âm đạo và cổ tử cung, khiến hệ miễn dịch khó loại bỏ HPV hiệu quả. Do đó, duy trì vệ sinh vùng kín, tầm soát định kỳ và điều trị kịp thời các nhiễm trùng đường sinh dục là biện pháp quan trọng giúp giảm nguy cơ ung thư cổ tử cung.
5. Dùng thuốc tránh thai đường uống kéo dài
Sử dụng thuốc tránh thai đường uống liên tục trên 5 năm có thể làm tăng nhẹ nguy cơ ung thư cổ tử cung. Thuốc tránh thai làm thay đổi nội tiết tố ở cổ tử cung có thể tạo điều kiện cho virus HPV tồn tại lâu hơn và phát triển. Tuy nhiên, nguy cơ này giảm dần sau khi ngừng thuốc. Vì vậy, nếu bạn sử dụng thuốc tránh thai lâu dài, nên tham khảo ý kiến bác sĩ, đồng thời duy trì tầm soát định kỳ và các biện pháp phòng ngừa HPV để bảo vệ sức khỏe tối ưu.
Sử dụng thuốc tránh thai lâu dài cũng là một trong những yếu tố nguy cơ gây bệnh
6. Mang thai sớm và/hoặc mang thai nhiều lần
Một số nghiên cứu cho thấy những đặc điểm liên quan đến thai nghén và sinh sản có thể làm tăng nguy cơ ung thư cổ tử cung, đặc biệt khi kết hợp với nhiễm HPV:
- Mang thai nhiều lần: Nếu bạn đã mang thai 3–4 lần có thể đối mặt với nguy cơ cao hơn một chút. Cổ tử cung trải qua nhiều lần thay đổi và tổn thương trong quá trình mang thai và sinh nở, tạo điều kiện thuận lợi cho virus HPV tồn tại và phát triển. Tuy nhiên, đây là yếu tố gián tiếp, mức độ ảnh hưởng còn phụ thuộc vào tình trạng nhiễm HPV, thói quen sinh hoạt và các biện pháp phòng ngừa.
- Mang thai lần đầu sớm: Phụ nữ mang thai lần đầu trước 20 tuổi có nguy cơ xuất hiện ung thư cổ tử cung sớm hơn so với những người bắt đầu mang thai sau 25 tuổi. Cổ tử cung ở tuổi vị thành niên vẫn đang phát triển và nhạy cảm, dễ bị tổn thương khi mang thai. Thêm vào đó, mang thai sớm thường đi kèm với quan hệ tình dục sớm, làm tăng khả năng phơi nhiễm với virus HPV.
7. Có tiền sử gia đình mắc bệnh
Một trong những lý do bị ung thư cổ tử cung là do di truyền. Nếu gia đình bạn có người thân trực hệ (mẹ, chị em gái) từng bị bệnh thì nguy cơ bạn mắc bệnh cũng cao hơn bình thường. Yếu tố di truyền có thể ảnh hưởng đến hệ miễn dịch hoặc cách cơ thể phản ứng với virus HPV, từ đó làm tăng khả năng phát triển tổn thương tiền ung thư và ung thư.
Các nghiên cứu cho thấy, mặc dù yếu tố di truyền không trực tiếp gây ung thư cổ tử cung, nhưng phụ nữ có tiền sử gia đình mắc bệnh nên cẩn trọng hơn: đi khám phụ khoa định kỳ, tầm soát HPV thường xuyên và duy trì các biện pháp phòng ngừa khác. Việc nhận biết sớm các bất thường sẽ giúp nâng cao hiệu quả điều trị nếu phát hiện bệnh kịp thời.
Bạn có từ 2 yếu tố nguy cơ trở lên? Đừng chần chừ! Hãy đặt lịch tầm soát ung thư cổ tử cung tại Bệnh viện Đại học Phenikaa qua hotline: 1900 886648
Triệu chứng ung thư cổ tử cung cần chú ý
Ở giai đoạn đầu, ung thư cổ tử cung thường diễn biến âm thầm, ít biểu hiện rõ ràng nên khó phát hiện. Tuy nhiên, có một số dấu hiệu bất thường dễ bị nhầm với bệnh lý phụ khoa khác mà chị em cần lưu ý:
- Ra máu âm đạo sau khi quan hệ.
- Xuất huyết âm đạo sau thời kỳ mãn kinh.
- Chảy máu bất thường ngoài kỳ kinh, rong kinh hoặc kinh nguyệt kéo dài.
- Khí hư loãng, có mùi khó chịu hoặc lẫn máu.
- Đau vùng chậu, đau khi giao hợp.
Khi bệnh tiến triển nặng hơn và lan ra ngoài cổ tử cung, các triệu chứng có thể bao gồm cả những biểu hiện ở giai đoạn sớm cùng với:
- Đi ngoài khó, kèm đau hoặc chảy máu.
- Tiểu buốt, tiểu khó hoặc lẫn máu trong nước tiểu.
- Đau âm ỉ vùng thắt lưng.
- Sưng phù chân.
- Đau bụng thường xuyên.
- Cơ thể mệt mỏi, suy nhược.
Lưu ý: Những triệu chứng này giống viêm phụ khoa thông thường. Sự khác biệt là triệu chứng ung thư thường kéo dài, không đáp ứng với điều trị thông thường. Nếu bạn có các dấu hiệu nghi ngờ, hãy đi khám sớm để được tư vấn.
Biện pháp phòng ngừa ung thư cổ tử cung
Ung thư cổ tử cung hoàn toàn có thể phòng ngừa. Bạn hãy tham khảo một số biện pháp dưới đây để chủ động phòng tránh căn bệnh nguy hiểm này:
1. Tiêm phòng vắc xin HPV
Tiêm vắc xin HPV là biện pháp phòng ngừa ung thư cổ tử cung hiệu quả nhất, bởi hầu hết ca bệnh đều bắt nguồn từ virus HPV. Vắc xin giúp cơ thể tạo kháng thể, ngăn chặn sự xâm nhập và phát triển của các chủng nguy hiểm, đặc biệt là HPV 16 và 18 – nguyên nhân gây nên ung thư cổ tử cung.
Độ tuổi được khuyến cáo tiêm phòng cho phụ nữ là từ 9 đến 45 tuổi. Trong đó, độ tuổi tốt nhất là 9 - 14 tuổi, trước lần quan hệ tình dục đầu tiên. Theo hướng dẫn của Bộ Y tế, cần tiêm đủ 3 liều trong vòng 6 tháng đến 1 năm và thực hiện đúng liệu trình dưới sự giám sát của nhân viên y tế để bảo vệ sức khỏe lâu dài.
Nhiều người nghĩ rằng vắc xin HPV chỉ có hiệu quả khi tiêm lúc còn trẻ và chưa từng quan hệ tình dục. Thực tế, ngay cả khi đã quan hệ hoặc ngoài độ tuổi khuyến cáo, việc tiêm phòng vẫn mang lại lợi ích. Lý do là HPV có rất nhiều chủng khác nhau, và vắc xin sẽ giúp cơ thể tạo miễn dịch với những chủng mà bạn chưa từng nhiễm, từ đó giảm nguy cơ mắc các bệnh liên quan đến HPV.
Tiêm vắc-xin HPV là bước quan trọng giúp phòng ngừa ung thư cổ tử cung
2. Khám phụ khoa và tầm soát định kỳ
Khám phụ khoa và thực hiện các xét nghiệm tầm soát định kỳ như xét nghiệm tế bào cổ tử cung hoặc xét nghiệm HPV là chìa khóa để phát hiện sớm những bất thường ở cổ tử cung. Việc phát hiện ở giai đoạn tiền ung thư hoặc ung thư sớm giúp điều trị đơn giản, hiệu quả và ít tốn kém hơn rất nhiều. Từ 21 tuổi trở lên cần duy trì lịch khám phụ khoa thường xuyên, đặc biệt là những người có nguy cơ cao hoặc có tiền sử gia đình liên quan đến ung thư.
3. Quan hệ tình dục an toàn
Virus HPV chủ yếu lây truyền qua đường tình dục. Do đó, quan hệ tình dục an toàn là biện pháp phòng ngừa quan trọng. Việc sử dụng bao cao su đúng cách giúp giảm nguy cơ lây nhiễm, đồng thời hạn chế tiếp xúc với các mầm bệnh khác. Bên cạnh đó, nên duy trì đời sống tình dục lành mạnh, tránh quan hệ với nhiều bạn tình để giảm nguy cơ tiếp xúc với các chủng HPV nguy hiểm.
4. Không quan hệ tình dục quá sớm
Quan hệ tình dục khi cơ thể chưa phát triển hoàn thiện làm tăng nguy cơ nhiễm HPV và tổn thương cổ tử cung. Ở tuổi vị thành niên, cổ tử cung còn nhạy cảm, dễ bị tác động và hình thành tổn thương kéo dài. Vì vậy, không nên bắt đầu quan hệ tình dục quá sớm, đồng thời cần trang bị kiến thức giới tính và sức khỏe sinh sản để bảo vệ bản thân trước những nguy cơ tiềm ẩn.
5. Duy trì lối sống lành mạnh
Duy trì một lối sống khoa học và lành mạnh chính là yếu tố quan trọng giúp cơ thể tăng cường miễn dịch, từ đó giảm thiểu tác động của các nguyên nhân ung thư cổ tử cung. Việc hạn chế sử dụng thuốc lá, rượu bia và chất kích thích không chỉ bảo vệ sức khỏe tổng thể mà còn ngăn chặn nguy cơ hình thành tế bào bất thường.
Song song đó, thói quen tập luyện thể dục đều đặn, ngủ đủ giấc và quản lý căng thẳng hiệu quả sẽ giúp cân bằng thể chất lẫn tinh thần, góp phần duy trì sức khỏe sinh sản và ngăn ngừa nhiều bệnh lý nguy hiểm khác.
Duy trì lối sống lành mạnh, ăn uống đủ chất và tập thể dục thường xuyên
6. Chế độ dinh dưỡng hợp lý
Dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng trong việc phòng ngừa bệnh ung thư cổ tử cung. Các thực phẩm giàu vitamin C, E, beta-carotene, folate và chất chống oxy hóa như rau xanh, trái cây tươi, ngũ cốc nguyên hạt sẽ giúp tăng cường miễn dịch, bảo vệ tế bào khỏi sự tấn công của gốc tự do. Đồng thời, bạn nên hạn chế thực phẩm chế biến sẵn, nhiều dầu mỡ hoặc chứa chất bảo quản cũng giúp giảm gánh nặng cho cơ thể.
7. Nâng cao ý thức tự bảo vệ sức khỏe
Bạn cần chủ động lắng nghe cơ thể và theo dõi những thay đổi bất thường như chảy máu âm đạo không rõ nguyên nhân, khí hư bất thường hay đau khi quan hệ. Việc phát hiện sớm triệu chứng và đi khám kịp thời sẽ giúp nâng cao cơ hội điều trị thành công.
8. Vệ sinh vùng kín đúng cách
Các bệnh viêm nhiễm phụ khoa nếu để kéo dài mà không điều trị có thể trở thành yếu tố làm tăng khả năng phát triển của virus HPV từ đó tăng nguy cơ ung thư cổ tử cung. Để bảo vệ sức khỏe, bạn cần chú ý:
- Vệ sinh vùng kín đúng cách theo khuyến nghị y khoa, không lạm dụng vòi xịt hoặc thụt rửa sâu vì dễ phá vỡ môi trường tự nhiên.
- Tránh mặc quần lót quá chật, giữ cho vùng kín luôn khô thoáng và sạch sẽ.
- Trong thời kỳ hành kinh, nên thay băng thường xuyên, chú ý vệ sinh nhẹ nhàng và kiêng quan hệ tình dục để hạn chế tình trạng nhiễm khuẩn khi cổ tử cung nhạy cảm.
- Khi có các biểu hiện bất thường như khí hư bất thường, ngứa rát, đau bụng dưới… cần đi khám phụ khoa sớm và tuân thủ điều trị triệt để.
- Thực hiện tầm soát, sàng lọc ung thư cổ tử cung định kỳ theo chỉ định của bác sĩ để kịp thời phát hiện nguy cơ từ giai đoạn sớm.
Phụ nữ nên kiểm soát viêm nhiễm phụ khoa kịp thời, tránh các tổn thương kéo dài ở cổ tử cung
Kết Luận
Nhận biết sớm các nguyên nhân ung thư cổ tử cung là chìa khóa để phòng bệnh hiệu quả. Phòng ngừa ung thư cổ tử cung tốt nhất là nên tiêm phòng vắc xin HPV. Nếu bạn đang băn khoăn hoặc cần thăm khám, hãy lựa chọn Bệnh viện Đại học Phenikaa – địa chỉ tin cậy hội tụ đội ngũ chuyên gia, cơ sở vật chất hiện đại để được tư vấn sớm nhất. Bạn hãy đặt lịch hẹn ngay qua hotline 1900 886648, hỗ trợ 24/7 miễn phí.
